تطابق انسولین با رژیم غذایی
كربوهيدرات ها بيشترين و سريعترين اثر را روي قند خون دارند. براي تطابق دادن دوزانسولين مصرفي با مقدار كربوهيدرات غذا كه به كنترل قند خون كمك مي كند، چند روش وجود دارد.
ساده ترين متد اين است كه براي وعده هاي غذايي با سايزهاي مختلف، مقدار مشخصي از انسولين تعيين كنيم. مثلاً 4 واحد انسولين كوتاه اثر براي وعده هاي غذايي كوچك، 6 واحد براي وعده هاي متوسط و 8 واحد براي وعده هاي بزرگتر. روش ديگر روش شمارش كربوهيدرات ها است كه يك روش موثر براي تطابق دادن مقدار انسولين مصرفي با مقدار كربوهيدرات دريافتي است.
اين روش بر اين اصل استوار است كه در يك فرد با وزن و ميزان فعاليت متوسط، به ازاي هر 15 گرم كربوهيدرات خورده شده، 1 واحد انسولين بايد تزريق كرد.
غذاهاي حاوي كربوهيدرات عبارتند از: گروه نان و غلات، گروه ميوه و گروه شير.
هر يك واحد نان و غلات 15 گرم كربوهيدرات دارد. هر يك واحد ميوه هم حاوي 15 گرم كربوهيدرات است. هر يك واحد شير 12 گرم كربوهيدرات دارد كه معمولاً براي راحتي كار، مقدار كربوهيدرات آن را به صورت روند، 15 گرم در نظر مي گيريم. به عبارتي هر يك واحد ميوه، شير و نان و غلات همگي 15 گرم كربوهيدرات دارند. در مورد سبزيجات هر 3 واحد آن، 15 گرم كربوهيدرات دارد و بدين ترتيب مصرف كمتر از 3 واحد سبزي (يعني 1 يا 2 واحد سبزي) در هر وعده غذايي آزاد محسوب مي شود و فقط اگر تعداد واحدهاي آن به 3 عدد رسيد، بعنوان يك سهم كربوهيدرات در نظر گرفته مي شود.
بايد توجه داشت كه هر يك واحد نان و غلات معادل 30 گرم نان (يك كف دست نان) يا 4 قاشق برنج يا يك سيب زميني پخته متوسط يا 2/1 ليوان غلات يا حبوبات پخته است.
هر يك واحد ميوه معادل يك ميوه متوسط مثل يك سيب يا پرتقال يا هلو يا كيوي يا 2/1 موز يا يك برش هندوانه و ... است.
هر يك واحد شير معادل 1 ليوان شير يا 4/3 ليوان ماست است و هر يك واحد سبزي معادل يك ليوان سبزي خام يا 2/1 ليوان سبزي پخته است.
در زير مثالي از روش شمارش كربوهيدرات ها در يك وعده غذايي آورده مي شود:
گروه غذايي تعداد واحدهاي مصرفي × گرم كربوهيدرات=جمع كربوهيدرات به گرم
نان و غلات 3 × 15 45
سبزيجات 1 × 0 0
ميوه 1 × 15 15
شير/لبنيات 1 × 12 12
گوشت 4 × 0 0
چربي 3 × 0 0
جمع 72 گرم
مقدار گرم كربوهيدرات در يك وعده غذايي را اگر تقسيم بر 15 كنيم، تعداد واحد يا سهم كربوهيدرات بدست مي آيد. اين تعداد واحد يا سهم را سپس با مقدار انسولين كوتاه اثر (رگولار، ليسپرو يا آسپارت) تطبيق مي‌دهيم. مثلاً اگر فردي به ازاي هر 15 گرم كربوهيدرات (يا 1 واحد كربوهيدرات) ، به 1 واحد انسولين نياز دارد، به ازاي هر 4 واحد كربوهيدرات يا 15 ×4 گرم كربوهيدرات، به 4 واحد واحد انسولين احتياج دارد.
بيمار با استفاده از ثبت دقيق مقدار كربوهيدرات دريافتي در هر وعده غذايي و مقدار انسولين مصرفي خود و نيز اندازه گيري ميزان قند خون قبل و 3-2 ساعت بعد از صرف غذا، مي تواند به فرمول اوليه مقدار انسولين مورد نياز دست يابد. اگر سطح قند خون 2 ساعت بعد از غذا، بالا باشد، نشان مي دهد كه مقدار انسولين بيشتري براي آن مقدار كربوهيدرات مورد نياز است و بنابراين فرمول بدين ترتيب تغيير مي كند كه هر يك واحد انسولين كوتاه اثر براي 12 گرم كربوهيدرات تزريق شود.
اگر بيمار 3 ساعت بعد از غذا دچار هاپيوگلايسمي شود، فرمول انسولين بطور عكس تغيير مي كند يعني مثلاً هر يك واحد انسولين كوتاه اثر براي 18 گرم كربوهيدرات بايد مصرف شود.
بطور تجربي ديده شده كه در بيشتر بيماران ديابتي نوع 1 ، يك واحد انسولين كوتاه اثر براي 16-8 گرم كربوهيدرات مصرف مي شود و در بعضي كودكان، 1 واحد انسولين براي 20 گرم كربوهيدرات و در بعضي بيماران چاق، 1 واحد انسولين براي 5 گرم كربوهيدرات مصرف مي شود. به هر حال نسبت مناسب بايد بر اساس ويژگيهاي فردي تعيين شود.
دوزانسولين مورد نياز ممكن است در شرايطي همچون بيماري، ورزش، قاعدگي، استرس و ... نياز به تغيير داشته باشد. دوزانسولين براساس شمارش كربوهيدراتها معمولاً در هنگام خواب يا قبل از ورزش سنگين، بايد نصف شود.
www.behdadipour.com